ΕΝΘΕΤΟ ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΥ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Τουρκολόγος/Διεθνολόγος
Μια σειρά ενδογενών και εξωγενών παραγόντων καθώς και εξελίξεων συνέτειναν στο να δημιουργηθεί ένα κλίμα ευφορίας και συγκρατημένης αισιοδοξίας, όσον αφορά στην επίλυση του Κυπριακού τη χρονιά που διανύουμε και που πλησιάζει στο τέλος της. Στα εσωτερικά μπορούμε να αναφέρουμε την εκλογή του Νίκου Αναστασιάδη στην Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον Μάρτιο του 2013, ο οποίος υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του σχεδίου Ανάν το 2004.



Η υπογραφή της Κοινής Διακήρυξης μεταξύ της ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής πλευράς καθώς και η επανέναρξη των συνομιλιών τον Φεβρουάριο του 2014 είχαν επίσης καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία ενός κλίματος αισιοδοξίας. Το γεγονός επίσης ότι τόσον η ελληνοκυπριακή πλευρά όσο και η τουρκοκυπριακή βρίσκονταν υπό καθεστώς οικονομικής εξάρτησης, οι μεν στην Τρόικα, οι δε στην Τουρκία, συνέβαλε στη δημιουργία της εντύπωσης πως και οι δυο έχουν αυτή τη φορά κοινά συμφέροντα και κίνητρα, κυρίως οικονομικά, για να επιλύσουν το πρόβλημα.

Το στάτους κβο είχε χαρακτηριστεί, άλλωστε, και στην Κοινή Διακήρυξη ως μη βιώσιμο. Στους εξωτερικούς παράγοντες κάποιος μπορεί να συμπεριλάβει την περιφερειακή και όχι μόνο αστάθεια που έχει επικρατήσει, ως αποτέλεσμα της Αραβικής Άνοιξης στην ευρύτερη γειτονία της Ανατολικής Μεσογείου καθώς και την ουκρανική κρίση. Υπήρξαν ακόμη προσδοκίες ότι η Τουρκία, λόγω της επιδείνωσης των σχέσεών της με γειτονικές χώρες-κράτη, θα επιδίωκε το κλείσιμο μερικών ανοιχτών θεμάτων, όπως το Κυπριακό ή το Κουρδικό, έτσι ώστε να προσδώσει αξιοπιστία στην εξωτερική πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων».

Η κυριότερη πηγή αισιοδοξίας πίσω από τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού βρισκόταν στην καταλυτική επίδραση της ενέργειας μετά την ανακάλυψη και εξακρίβωση ποσοτήτων υδρογονανθράκων τόσο στην κυπριακή ΑΟΖ όσο και στη Λεβαντίνη. Περί τα μέσα του καλοκαιριού άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι οι διαπραγματεύσεις περνούσαν μια φάση κοπώσεως με ενδεχόμενο τον κίνδυνο να καταρρεύσουν, αφού και δυο πλευρές δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν σε θέματα μεθοδολογίας, όπως πώς να προχωρήσουν στην κρίσιμη φάση του πάρε-δώσε.

Η επίσκεψη Ερντογάν στα κατεχόμενα, ο οποίος άφησε αιχμές για μια λύση συνομοσπονδίας, διέψευσε τις προσδοκίες όσων περίμεναν μια εποικοδομητική στάση από την Τουρκία. Τελικά οι συνομιλίες κατέρρευσαν με την απόσυρση των Ελληνοκυπρίων ως αποτέλεσμα της αποστολής του Μπαρμπαρός στην κυπριακή ΑΟΖ. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι ουσιαστικά καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν ενδιαφερόταν πραγματικά να συμβάλει σε μια επίτευξη λύσης εντός του 2014.

Αντιθέτως το «μομέντουμ», που είχε δημιουργηθεί μετά την υπογραφή της Κοινής Διακήρυξης και της επανέναρξης των συνομιλιών τον Φεβρουάριο, ήταν απόρροια διεθνούς πίεσης από τη διεθνή κοινότητα και τις ΗΠΑ που, αξιολογώντας τους περιφερειακούς κινδύνους, θέλησαν να δώσουν ώθηση στο κλείσιμο του προβλήματος. Ουσιαστικά οι εμπλεκόμενοι ανέλαβαν να εισέλθουν σε μια φάση διαπραγμάτευσης υπό τον φόβο μη χρεωθούν την ευθύνη της απόρριψης και το πολιτικό κόστος που κάτι τέτοιο θα επέφερε.

Οι Ελληνοκύπριοι μετά την απόρριψη του σχεδίου Ανάν δεν έχουν περιθώριο να επωμιστούν το βάρος μιας νέας αποτυχίας. Έτσι για την ελληνοκυπριακή πλευρά η αποστολή του Μπαρμπαρός αποτέλεσε χρυσή ευκαιρία να εξέλθει των συνομιλιών, γνωρίζοντας ότι πλησιάζουν εκλογές στα κατεχόμενα τον Απρίλιο του 2015 και έχοντας στα υπόψιν ότι αυτές δεν θα κατέληγαν πουθενά. Για την Τουρκία τα πράγματα είναι πιο απλά, αφού με την ατζέντα Τουρκοποίησης που εφαρμόζει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στον Νότο έχει την ευχέρεια να ελίσσεται μεταξύ του στάτους κβο και τη ρητορική επίτευξη μιας λύσης, σύμφωνα πάντα με τα δικά της κριτήρια.

Η απόσυρση της ελληνοκυπριακής πλευράς από τις συνομιλίες και η χρέωση της ευθύνης σε αυτήν ήταν και είναι διακαής πόθος της Άγκυρας, η οποία βλέπει τα συμφέροντά της να εξυπηρετούνται με ή χωρίς λύση, εις βάρος βέβαια του τουρκοκυπριακού λαού που υποφέρει, λόγω της έλλειψης μιας πολιτικής μορφής που να μπορεί να σηκώσει ανάστημα στην Άγκυρα. Όσο για την ενέργεια, η απόδοση σε αυτήν της ιδιότητας του καταλύτη, όπως αποδεικνύουν και τα γεγονότα, ήταν «ανεπαρκής», καθώς ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να λειτουργήσει με τέτοια ιδιότητα θα ήταν μέσω μιας λύσης που θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων πλευρών.

Μια τέτοια λύση θα μπορούσε να είναι ο αγωγός Ισραήλ-Κύπρου-Τουρκίας που πλέον δεν τίθεται επί τάπητος, κυρίως για λόγους πολιτικούς και οικονομικούς. Αντιθέτως, η ελληνοκυπριακή πλευρά επενδύει πολιτικά στους υδρογονάνθρακες ως μέσο μεγιστοποίησης της ισχύος της απέναντι στην Τουρκία, που θα μπορούσε να χρησιμέψει σε μια ενδεχόμενη λύση ως μέσο απόσπασης παραχωρήσεων. Η Τουρκία, από την άλλη, αντιδρά στους σχεδιασμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας, όχι για να υποστηρίξει -όπως διατυμπανίζει- τα συμφέροντα του τουρκοκυπριακού λαού, αλλά για να αποφύγει την περαιτέρω απομόνωσή της από το παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου, μιας ανησυχίας που ανέκαθεν χαρακτήριζε την τουρκική πολιτική στην περιοχή, ως μορφή αναβίωσης ενός νέου «Συνδρόμου Σεβρών», που βλέπει την Τουρκία να περικυκλώνεται από εχθρικές για τα συμφέροντά της κράτη.

Αυτό που απομένει να δούμε είναι πώς η ελληνοκυπριακή πλευρά θα καταφέρει να αποσυνδέσει το θέμα των υδρογονανθράκων από τις διαδικασίες επίλυσης του Κυπριακού, κάτι που αδέξια προκάλεσε με τη διακοπή των συνομιλιών. Επίσης, απομένει να δούμε κατά πόσον η Τουρκία θα ξαναστείλει το Μπαρμπαρός στην κυπριακή ΑΟΖ μετά τη λήξη της Ναυτικής οδηγίας στις 20 Δεκεμβρίου. Μια ενδεχόμενη ανανέωση της τουρκικής οδηγίας δεν θα παραληφθεί ως καλός οιωνός, ενώ θα βάλει την ταφόπλακα σε οποιαδήποτε ελπίδα σύντομης επανέναρξης συνομιλιών. Το Κυπριακό θα μπει στην κατάψυξη για τουλάχιστο ένα ακόμη χρόνο.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
Τουρκολόγος/Διεθνολόγος
σημερινή